I. Wprowadzenie

Formacja kandydatów do diakonatu stałego odbywa się w Ośrodku Formacji Diakonów Stałych Diecezji Kaliskiej, który mieści się w Kaliszu, przy ul. Złotej 144.

Ośrodkiem kieruje dyrektor, mianowany przez biskupa kaliskiego. Zasady funkcjonowania ośrodka określa regulamin.

Ośrodek Formacji Diakonów Stałych Diecezji Kaliskiej przyjmuje do podjęcia formacji do diakonatu stałego mężczyzn spełniających wymagania wynikające z prawa kanonicznego (KPK, kan. 207, 236, 276 §§ 2–3, 281, 288, 1031 §§ 2–3, 1032 § 3, 1035 § 1, 1037, 1042 § 1, 1050 § 3) oraz mających swoje stałe zamieszkanie na terenie Diecezji Kaliskiej.

Kandydaci spoza Diecezji Kaliskiej mogą podjąć formację w Ośrodku Formacji Diakonów Stałych Diecezji Kaliskiej na podstawie skierowania wydanego przez własnego biskupa (lub wyższego przełożonego instytutu życia konsekrowanego, bądź stowarzyszenia życia apostolskiego). Do formacji przyjmuje dyrektor Ośrodka i w razie potrzeby zwraca się do biskupa kandydata z prośbą o wyznaczenie opiekuna formacji w macierzystej wspólnocie oraz o zatwierdzenie wybranego przez kandydata ojca duchownego. Admissio, posługi lektoratu i akolitatu oraz święcenia kandydat przyjmuje w macierzystej diecezji.

 

II. Nabór

II. 1. Kandydat do diakonatu

1. Kandydatem do diakonatu stałego może zostać mężczyzna ochrzczony (KPK, 1024 i kan. 1050 § 3) i bierzmowany (KPK, kan. 1033 i kan. 1050 § 3), zarówno celibatariusz, jak i mężczyzna żonaty oraz wdowiec.
2. Kandydaci, którzy zostali powołani do diakonatu jako nieżonaci, są zobowiązani do życia w celibacie (por. KPK, kan. 1087). W przypadku mężczyzn żonatych, winni oni przedłożyć świadectwo ślubu oraz zgodę żony.
3. Nieżonaty kandydat do diakonatu stałego może być dopuszczony do tych święceń dopiero po ukończeniu dwudziestego piątego roku życia. Kandydat związany zaś małżeństwem, nie wcześniej jak po ukończeniu trzydziestego piątego roku życia (por. KPK, kan. 1031 § 2; RFD 35) i po przynajmniej pięciu latach małżeństwa oraz nie później niż po ukończeniu sześćdziesiątego roku życia.

 

II. 2. Procedura naboru

Przed rozpoczęciem okresu propedeutycznego kandydat pragnący rozpocząć formację:

1. zgłasza się do dyrektora Ośrodka Formacji w celu sprawdzenia, czy nie występują nieprawidłowości do święceń (m.in. opinia psychologiczna) oraz spełnione są warunki formalne,
2. zwraca się z pisemną prośbą do biskupa kaliskiego o dopuszczenie do formacji do diakonatu stałego,
3. do prośby dołącza wymagane dokumenty,
4. spotyka się z biskupem kaliskim wraz z proboszczem parafii przyszłej posługi (oraz małżonką).

Procedura naboru kończy się decyzją biskupa o dopuszczeniu kandydata do formacji.

II. 3. Wymagane dokumenty:

1. prośba do biskupa kaliskiego o przyjęcie do formacji do diakonatu stałego,
2. akt chrztu (z potwierdzeniem bierzmowania i ewentualnego małżeństwa),
3. curriculum vitae (uwzględniające zaangażowanie w życie Kościoła),
4. pisemna zgoda małżonki,
5. skierowanie i opinia proboszcza,
6. zaświadczenie o niekaralności,

jeśli są, to również:

1. dyplom studiów teologicznych (lub innych istotnych z punktu widzenia formacji),
2. zaświadczenia ewentualnego przyjęcia posług lektoratu lub akolitatu.

 

III. Etapy formacji

III. 1. Okres propedeutyczny

1. Okres propedeutyczny trwa pół roku i prowadzi do osiągnięcia przez aspirantów i ich małżonki jasnej wiedzy, co do istoty diakonatu stałego oraz dojrzałego przekonania o woli podjęcia właściwej formacji do diakonatu stałego. Celem tego czasu jest doprowadzenie do zgodności między wyobrażeniem aspirantów o diakonacie stałym z tym, jakie jest nauczanie Kościoła co do diakonatu stałego.
2. W tym czasie indywidualna praca nad rozeznaniem woli Bożej wspierana jest przez sześć spotkań (raz w miesiącu). Na dwa spotkania aspiranci zapraszani są z małżonkami. Spotkania mają formę dnia skupienia i odbywają się w siedzibie Ośrodka Formacji.
3. Celem tego okresu jest rozeznanie przez Kościół powołania kandydata oraz zbadanie jego zdatności do przyjęcia święceń i podjęcia posługi diakona stałego.
4. Okres ten kończy się obrzędem dopuszczenia do grona kandydatów do święceń diakonatu.

 

III. 2. Okres kandydatury

1. Okres kandydatury jest czasem bezpośredniego przygotowania kandydata do przyjęcia święceń i podjęcia posługi.
2. Zakres formacji stałych diakonów obejmuje formację ludzką, duchową, intelektualną i pastoralną.
3. Okres kandydatury trwa 3 lata.
4. Celem formacji ludzkiej jest kształtowanie dojrzałej osobowości, aby kandydaci nabyli i rozwijali w sobie zespół cech ludzkich, które „pomogą im w zdobywaniu zaufania wspólnoty, w radosnym podejmowaniu posługi duszpasterskiej oraz ułatwią prowadzenie spotkań i dialogu z innymi” (RFD 66).
5. Formacja duchowa stanowi centrum każdej formacji chrześcijańskiej. W przypadku diakonów jej szczególnym celem jest dążenie do rozwoju nowego życia otrzymanego na chrzcie (RFD 71) w duchu służby (por. RFD 11).
6. Celem formacji intelektualnej jest zdobycie niezbędnej wiedzy teologicznej do wykonywania posługi diakona. Wypełnieniem tego obowiązku jest odbycie studiów teologicznych. W przypadku ich braku kandydat uczestniczy w studium teologiczno–katechetycznym.
7. Formacja pastoralna przygotowuje kandydata do: głoszenia Słowa Bożego, sprawowania posługi w czasie liturgii, prowadzenia nabożeństw, posługi miłosierdzia, animowania wspólnot parafialnych oraz innych zadań duszpasterskich zgodnych z przyjętymi święceniami.
8. Formacja ludzka i duchowa realizuje się – w szczególny sposób – podczas kwartalnych dni skupienia.
9. Formacja intelektualna i pastoralna odbywa się w ramach wykładów i ćwiczeń oraz praktycznych zajęć w parafii.
10. Cykl formacji kandydatów do diakonatu stałego obejmuje także ich małżonki. Jedno z kwartalnych spotkań formacyjnych skierowane jest do kandydatów oraz ich żon.
11. W okresie trzyletniej formacji kandydaci przyjmują posługę lektoratu (na koniec I roku formacji) i akolitatu (na koniec II roku formacji).
12. Na zakończenie ostatniego semestru – jako warunek do przyjęcia święceń – kandydat ma obowiązek zdać egzamin ex universa. W przypadku kandydatów mających licencjat, magisterium lub doktorat z teologii program zajęć zostaje uzgodniony indywidulanie.

 

III. 3. Formacja stała

1. Po przyjęciu święceń diakoni dbają o swój rozwój ludzki, duchowy, intelektualny i pastoralny.
2. W trosce o rozwój diakonów stałych diecezja kaliska organizuje dla nich coroczne rekolekcje oraz szkolenia.
3. Diecezja proponuje także formację dla żon diakonów.

 

 

 

Wykaz skrótów:

KPK               Kodeks Prawa Kanonicznego.

RFD               Kongregacja Edukacji Katolickiej, Wytyczne dotyczące formacji diakonów stałych, Watykan 1998.

 

 

ry aspect of this content in the module Design settings and even apply custom CSS to this text in the module Advanced settings.

I. Postanowienia ogólne

Z chwilą przyjęcia święceń, diakon stały staje się duchownym inkardynowanym do Diecezji Kaliskiej (KPK, kan. 266) oraz nabywa wszystkie uprawnienia i zobowiązania określone w KPK, kan. 273-289 (zob. WKEP 88).

We wszystkim, co dotyczy duszpasterstwa, sprawowania publicznego kultu Bożego oraz dzieł apostolatu, diakon wykonuje swoją posługę pod władzą biskupa (por. DMD 4).

 

II. Wymiary posługi diakona stałego i obowiązki zlecone przez biskupa

1. Posługa diakońska ma potrójny wymiar i obejmuje „posługę liturgii, słowa i miłości” (KK 29). Jest bardzo istotne, aby proboszcz parafii, do której diakon stały jest skierowany, umożliwiał mu, stosownie do jego możliwości, realizowanie powołania w każdym z tych wymiarów (zob. DMD 40).
2. Posługą najbardziej typową dla diakona jest pełnienie dzieł miłosierdzia, poprzez niesienie pomocy najbardziej potrzebującym (por. KK 29) oraz animowanie różnorakich działań charytatywnych.
3. Zadaniem diakona stałego jest także proklamacja słowa Bożego. Diakon stały może głosić homilie i kazania, prowadzić katechezę parafialną oraz zgodnie z posiadanymi uprawnieniami może być zatrudniony w szkole i w porozumieniu z proboszczem włącza się i animuje działania duszpasterskie w parafii.
4. Diakon stały wypełnia również posługę uświęcania ludu Bożego poprzez: wypełnianie czynności diakońskich podczas Eucharystii, przewodniczenie Liturgii Godzin, uroczyste udzielanie chrztu, asystowanie w imieniu Kościoła przy zawieraniu związków małżeńskich, przewodniczenie obrzędom żałobnym i pogrzebowym, przewodniczenie różnym nabożeństwom, sprawowanie sakramentaliów (por. KK 29; RFD 9).

Diakon, podejmując wszelkie zadania liturgiczne, czyni to na podstawie obowiązującego prawa i przepisów liturgicznych i działa w zgodzie z nimi.

5. Po udzieleniu święceń diakonatu, biskup kaliski w dekrecie nadania urzędu duszpasterskiego diakonowi stałemu określa jego zadania: zakres terytorialny lub personalny oraz określa jej wymiar czasowy. Przez złożone przyrzeczenie posłuszeństwa biskupowi, diakon zobowiązuje się do przyjmowania i wiernego wypełniania powierzonych mu zadań (KPK, kan. 274 §2; WKEP 89).
6. Prezbiterem bezpośrednio odpowiedzialnym za posługę duszpasterską diakona stałego jest proboszcz parafii, do której został diakon skierowany. Proboszcz tej parafii ustala zakres obowiązków z samym diakonem, uwzględniając zarówno potrzeby duszpasterskie, jak również obowiązki żonatego diakona wobec żony i dzieci oraz zobowiązania zawodowe. Jeśli obowiązki świeckie na to pozwalają, diakon stały bierze udział w spotkaniach dla duchowieństwa na poziomie parafii, dekanatu i diecezji.

 

III. Życie diakona

1. Diakoni stali są zobowiązani do codziennego odmawiania Jutrzni i Nieszporów (por. KPK, 276 § 2 pkt. 3°). Zachęca się ich do możliwie częstego odmawiania całej Liturgii Godzin w ciągu dnia.
2. Na miarę swoich możliwości diakoni winni codziennie uczestniczyć w Eucharystii, regularnie czytać Pismo Święte, adorować Najświętszy Sakrament, oddawać się rozmyślaniu, często przystępować do sakramentu pokuty, oddawać szczególną cześć Bogurodzicy Maryi oraz wiernie i niestrudzenie wypełniać swoje obowiązki pasterskiej posługi (kan. KPK, kan. 276).
3. Diakoni stali mają obowiązek formacji permanentnej, której częścią jest obligatoryjny udział w dniach skupienia i spotkaniach formacyjnych, podobnie jak czynią to inni duchowni pracujący w duszpasterstwie.

 

IV. Życie małżeńskie i posługa diakońska

1. Podstawowym powołaniem żonatego diakona stałego pozostaje jego powołanie wynikające z sakramentu małżeństwa, to jest do budowania Kościoła domowego, który jest pierwszym miejscem życia wiarą i duchowego rozwoju, uświęcenia się i służby Chrystusowi i bliźnim. Jedynie, pod warunkiem zachowania nienaruszonym tego świętego powołania do życia w sakramencie małżeństwa i rodzinie, diakon stały może spełniać posługę w Kościele.

Z tego powodu żonaty diakon stały nie może zostać obciążony zadaniami, których charakter i ciężar mogłyby przynieść szkodę jego życiu małżeńskiemu i rodzinnemu. Nie może też jednak całkowicie zrezygnować z czynnego wypełniania posług związanych z przyjętym sakramentem święceń.

2. Kościół oczekuje, że żonaty diakon stały i jego małżonka będą żywym przykładem wierności i nierozerwalności małżeństwa chrześcijańskiego, a ich życie świadectwem tego, jak obowiązki rodzinne, praca i posługiwanie mogą być zharmonizowane w służbie Kościołowi (por. WKEP 61; RFD 56; DMD 81).
3. W celu umożliwienia żonatemu diakonowi stałemu uzgodnienia i realizacji zrównoważonej i harmonijnej relacji pomiędzy życiem rodzinnym, zawodowym i kościelnym należy zagwarantować, że jego formacja stała będzie ogarniała także jego rodzinę (zob. RFD 56).

 

V. Utrzymanie, wynagrodzenie, ubezpieczenie i praca zawodowa diakonów stałych

1. Wyróżnia się dwa modele wypełniania posługi przez diakonów stałych w Kościele:
2. gdy diakon całkowicie poświęca się posłudze wynikającej z przyjętego sakramentu święceń,
3. gdy jednoczy to posługiwanie z wykonywaniem świeckiego zawodu.

Pierwszy z tych modeli ma miejsce, gdy diakon poświęca się w pełni posłudze na rzecz Kościoła i nie prowadzi czynnego życia zawodowego, przez co nie czerpie dochodów z innego źródła utrzymania. W tym przypadku diakon powinien być wynagradzany przez wspólnotę Kościoła w taki sposób, aby był w stanie zapewnić utrzymanie sobie i swojej rodzinie.

Drugi model dotyczy diakonów, którzy mając żonę i dzieci, pracują zarobkowo w swoim własnym świeckim zawodzie, aby zaspokoić potrzeby materialne swoje i swojej rodziny. W tej sytuacji jest wezwany do harmonijnego godzenia życia rodzinnego, zawodowego oraz posługiwania w Kościele.

2. W diecezji kaliskiej obowiązuje zasada, że diakon stały sam zapewnia zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych sobie i swojej rodziny, zaradzając im z dochodów wynikających z własnej pracy zawodowej lub emerytury, a za posługę diakońską nie otrzymuje stałego wynagrodzenia.
3. Zaleca się podpisanie pomiędzy parafią i diakonem stałym umowy określającej zakres obowiązków. Za posługi związane z udzielaniem sakramentów lub sakramentaliów otrzymuje wynagrodzenie zgodnie z ustaleniami poczynionymi z proboszczem parafii posługiwania. Jeśli zaś diakon stały z racji swojej posługi otrzymał ofiarę, postępuje zgodnie z intencją ofiarodawcy.
4. Diakoni godzą na co dzień obowiązki rodzinne, zawodowe i posługę Kościołowi, z której zasadniczo nie czerpią dochodów, ich posługa musi zamykać się w roztropnych ramach czasowych. A ponieważ utrzymują oni siebie i rodzinę i samodzielnie zaspokajają swoje potrzeby mieszkaniowe, pozostawia się im wolność co do miejsca zamieszkania oraz jego zmiany, szczególnie gdy wymusza to sytuacja rodzinna, zawodowa czy ekonomiczna diakona.
5. Wobec powyższego:
6. diakoni stali po przyjęciu święceń będą z zasady kierowani do posługi w parafii miejsca zamieszkania lub w parafii, której proboszcz skierował kandydata na formację przygotowawczą,
7. jeśli diakon zmieni miejsce zamieszkania w granicach diecezji, a zmiana ta będzie stanowiła niedogodność dla dalszego posługiwania w dotychczasowej parafii, zwróci się on z prośbą do biskupa kaliskiego o zmianę miejsca posługi, który wskaże je dekretem,
8. jeżeli diakon zmieni miejsce zamieszkania na znajdujące się w innej diecezji, to zgodnie z KPK, kan. 265-272 jego posługa będzie wymagała uregulowania jego statusu z biskupem diecezjalnym nowej diecezji zamieszkania.

W takim wypadku diakon stały informuje biskupa kaliskiego o zmianie miejsca pobytu i opuszczeniu diecezji oraz zgłasza się do ordynariusza nowej diecezji zamieszkania, aby ustalić z nim zasady dotyczące pełnienia jego diakońskiej posługi. Biskup tej diecezji nie jest zobowiązany do zapewnienia diakonowi wykonywania jego posługi w takim samym zakresie, jak to było w diecezji dotychczasowej.

Diakon stały w nowym miejscu zamieszkania wykonuje zadania wynikające z jego urzędu w posłuszeństwie biskupowi diecezji inkardynacji oraz jedności z biskupem miejsca zamieszkania.

6. Stałe obowiązki poza parafią wskazaną w dekrecie nadania urzędu duszpasterskiego diakon może podjąć jedynie za zgodą biskupa kaliskiego. O ile zaś nie zostało to określone wprost w dekrecie i nie będzie się wiązało z zaniedbaniem obowiązków rodzinnych lub duszpasterskich wobec stałego miejsca posługiwania, to może okazjonalnie, po uzgodnieniu z własnym proboszczem, pomagać duszpastersko w innym miejscu niż to, do którego został posłany. Natomiast poza diecezją kaliską potrzebna jest zgoda miejscowego biskupa diecezjalnego, o którą występuje tamtejszy proboszcz, rektor kościoła lub przełożony ośrodka duszpasterskiego.

Posługi liturgiczne diakon stały może wypełniać, jeśli zostanie do nich dopuszczony po zweryfikowaniu tożsamości przez proboszcza lub rektora miejscowego kościoła. Nie powinien jednak podejmować posług w diecezjach, w których posługiwanie diakonów stałych nie zostało wprowadzone i nie jest znane, aby nie budzić niepotrzebnego zamieszania wśród wiernych.

7. Co do zasady, nie do pogodzenia z posługą diakona stałego są czynności, zawody, zadania i funkcje niewłaściwe ze względu na powagę i skuteczność jego posługi duchowej i dusz-pasterskiej. Ocena tego rodzaju zaangażowań należy do biskupa kaliskiego. Dlatego jeśli diakon stały zmienia wykonywaną pracę, to jest zobowiązany poinformować o tym swojego biskupa diecezjalnego, który może wyrazić sprzeciw wobec takich aktywności zawodowych diakona, które nie licują z jego stanem.
8. Zakazuje się diakonom stałym wszystkich czynności wymienionych w KPK, kan. 285 § 1 i 2, a także czynnego udziału w partiach politycznych, przyjmowania publicznych urzędów władzy świeckiej oraz kierowania związkami zawodowym i jakiegokolwiek zaangażowania politycznego (KPK, kan. 287 § 2). W szczególności postanawia się, że diakon nie może przyjmować publicznych urzędów, z którymi łączy się udział w wykonywaniu władzy świeckiej (por. kan. 285 § 3).
9. Diakon stały powinien rozumnie zapobiegać ewentualnym skutkom nieszczęśliwych okoliczności życiowych przez korzystanie z systemu ubezpieczeń.

Diakon stały przed przyjęciem święceń jest zobowiązany przedstawić dokument potwierdzający zawarcie odpowiedniej polisy ubezpieczeniowej, która zagwarantuje pomoc jemu oraz jego żonie i dzieciom (zob. WKEP 93.3, DMD 20).

10. W przypadku utraty pracy przez diakona stałego diecezja nie ma obowiązku zatrudnienia go. Jednak, jeśli diakon stały nie posiadałby żadnych innych źródeł utrzymania, diecezja ze względu na więzy wynikające z inkardynacji – może przyjść mu z pomocą, zgodnie z chrześcijańską caritas (por. DMD 20, WKEP 93.4) – mając na uwadze dobro małżonki, nieletnich dzieci, jako najbliższych członków jego rodziny.

 

VI. Strój oraz tytuł diakona stałego

1. Choć duchowni mają obowiązek noszenia na co dzień odpowiedniego stroju kościelnego (KPK, kan. 284), to diakoni stali są co do zasady z niego wyłączeni (KPK, kan. 288). Poza pełnieniem zadań diakońskich diakona stałego obowiązuje odpowiedni, godny strój świecki z przypiętą odznaką diakona stałego opracowaną dla diecezji kaliskiej (por. WKEP 90).
2. Podczas pełnienia funkcji liturgicznych diakon stały używa stroju zgodnie z przepisami ksiąg liturgicznych i innymi przepisami liturgicznymi. Jako zwyczajny strój stosuje się: albę, uzupełnioną w razie potrzeby humerałem lub paskiem, oraz stułę odpowiedniego koloru, zawieszoną na lewym ramieniu i poprowadzoną ukośnie przez piersi do prawego boku, gdzie będzie spięta lub związana.

W uroczystych celebracjach będzie to również dalmatyka, gdy główny celebrans ubrany jest w orant lub kapę.

Diakon może także być ubrany w kapę, gdy przewodniczy niektórym czynnościom liturgicznym.

3. Podczas wypełniania pozaliturgicznych zadań duszpasterskich diakon stały posługuje ubrany w strój świecki.
4. W diecezji kaliskiej za zasadę należy uznać tytułowanie diakona stałego per diakon (np. proszę diakona). W szczególności sam diakon oraz duchowieństwo powinni zwracać uwagę na poprawność stosowanego tytułu. W formie pisanej dopuszcza się skrót dk.

W korespondencji zaś do diakona należy zwracać się w formie Szanowny Diakonie.

 

VII. Urlop, czas wolny, emerytura i zwolnienie z obowiązków diakona stałego

1. Każdego roku diakonowi przysługuje również prawo do trzydziestodniowego urlopu wypoczynkowego. Termin urlopu powinien być uzgodniony z proboszczem (KPK, kan. 283 § 1, DMD 14).
2. Przyjęte święcenia diakonatu nie tracą nigdy swej ważności, jednak może dojść do utraty stanu diakońskiego w sytuacjach określonych w KPK, kan. 290-293 (DMD 21, WKEP 92).

 

VIII. Pogrzeb zmarłego diakona

1. W przypadku śmierci diakona stałego małżonka i nieletnie dzieci zmarłego diakona stałego powinni zostać otoczeni opieką parafii miejsca jego ostatniej posługi i diecezji kaliskiej.
2. W sprawach organizacji pogrzebu zmarłego diakona (miejsce pochówku, przebieg uroczystości żałobnych) decyduje jego małżonka, a jeśli był wdowcem – dzieci. Jeśli zaś ich nie ma, osoby wskazane w ważnie sporządzonym testamencie. W każdym jednak przypadku współdziałając z proboszczem parafii miejsca jego ostatniej posługi i diecezją kaliską.
3. Jeśli życzeniem diakona było, aby został pochowany w szatach liturgicznych, należy to uszanować.

 

IX. Postanowienie końcowe

Wszystkie kwestie nieokreślone przez prawo Kościoła i niniejszy dokument w odniesieniu do diakonów stałych posługujących w diecezji kaliskiej rozstrzyga biskup kaliski. Do niego należy pełna władza zwyczajna, własna i bezpośrednia w powyższej materii.

 

 

Wykaz skrótów:

DMD              Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium o posłudze i życiu diakonów stałych, Watykan 1998.

KK                 Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium.

KPK               Kodeks Prawa Kanonicznego.

RFD               Kongregacja Edukacji Katolickiej, Wytyczne dotyczące formacji diakonów stałych, Watykan 1998.

WKEP           Konferencja Episkopatu Polski, Wytyczne dotyczące formacji, życia i posługi diakonów stałych w Polsce, Warszawa 2015.